2.3. Osnovni testovi
Metode dijagnostike HIV-a razvijene su davno i neprestano se poboljšavaju. Trenutno postoje dve vrste dijagnostičkih testova na HIV: direktni testovi koji detektuju sam genetski materijal virusa (HIV RNK test) i indirektni testovi koji omogućavaju detekciju antitela na virus, koje razvije gotovo 100% ljudi sa HIV-om.
Postoje tri glavne faze testiranja na HIV infekciju kod odraslih: preliminarna, referentna i potvrdna.
Najčešća dijagnostička metoda je enzimski imunoesej – ELISA (Enzyme-linked immunosorbent assay). Koristi se za detekciju antitela na HIV, koja se u proseku formiraju u periodu od jednog do tri meseca nakon infekcije. U savremenoj medicini koristi se ELISA test četvrte generacije. Ovo je jedan od najosetljivijih testova i njime se može potvrditi ili isključiti prisustvo HIV infekcije već nakon 6 nedelja od potencijalne izloženosti virusu.
Ova preliminarna metoda se često koristi, naročito kod anonimnih i masovnih testiranja. Brzi testovi su adaptirani ELISA testovi koji su najčešće treće generacije i imaju period prozora od dva do tri meseca.
Ako ELISA pokaže pozitivan rezultat, treba primeniti još tačniji serološki test ,,Western blot”. Ovaj test se koristi za potvrđivanje dijagnoze budući da ima visoku specifičnost i senzitivnost. Test omogućava otkrivanje antitela na specifične proteine HIV-a (gp120, gp41, p24, p17, p31, gp36, sgp105, sgp120). Konačna dijagnoza može se postaviti samo na osnovu pozitivnih rezultata ELISA-e i Western blot-a.
Ako je rezultat ELISA testa bio pozitivan, dijagnozu HIV-a treba potvrditi i korišćenjem tehnike lančane reakcije polimeraze – PCR (polymerase chain reaction) koja meri broj kopija virusa u 1 ml krvne plazme. Ova metodologija ispitivanja je vrlo osetljiva, specifična i ne zavisi od prisustva antitela na HIV, te se mođe koristiti već nakon desetak dana od izloženosti virusu. PCR se koristi i u slučajevima kada imunološki odgovor možda nije dobar pokazatelj HIV infekcije, na primer kod novorođenčadi. Ovaj test se koristi kao referentni u postavljanju dijagnoze i u daljem praćenju uspešnosti lečenja.
Svi ljudi koji žive sa HIV-om treba redovno da vrše testove krvi. Najvažniji od njih su PCR test i CD4 test. Ove analize pokazuju broj virusnih kopija i broj CD4 limfocita sadržanih u 1 μl i 1 ml krvi. Broj virusnih kopija daje informacije o virusnom opterećenju (viremiji) i efikasnosti antiretrovirusne terapija, a broj CD4 ćelija omogućava lekaru da proceni aktivnost imunskog sistema i dobije informacije o stadijumu bolesti. Efikasno lečenje može smanjiti virusno opterećenje do nemerljivog (nedetektabilnog) nivoa i omogućiti organizmu da nadoknadi broj CD4 limfocita.
Prema preporukama SZO, lečenje treba započeti odmah po dijagnostikovanju HIV infekcije, bez obzira na viremiju (PCR) i imunski status (CD4).