2.1. Dijagnostika

Prvih nekoliko nedelja nakon što virus uđe u telo, mogu se pojaviti neki simptomi slični gripu, ali mogu i izostati. Nakon te prve, akutne faze HIV infekcije, nastupa dugogodišnji period bez simptoma (asimptomatska faza). Jedini način da se dijagnostikuje prisustvo HIV infekcije je uz pomoć laboratorijskih testova.

Postoje više vrsta testova, a najčešće se koriste ELISA testovi i brzi testovi (koji daju rezultat za manje od 20 min.). Brzi testovi su zapravo adaptirani ELISA testovi i jednako su pouzdani. ELISA testovi detektuju antitela koje organizam stvara kao reakciju na prisustvo HIV infekcije (serološki testovi).

Da bi organizam stvorio antitela, koje serološki test može da detektuje, potrebno je neko vreme. Ovaj period nazivamo periodom prozora, jer se prisustvo antitela na HIV tada ne može potvrditi. Važno je napomenuti da se infekcija u periodu prozora može lako preneti nezaštićenim seksualnim kontaktom, jer se virus neometano razmnožava u ogromnom broju. Negativan rezultat testa u periodu prozora, ne znači da osoba nije inficirana, već je potrebno testiranje ponoviti po isteku tog perioda. Period prozora traje od jednog do tri meseca, u zavisnosti od tipa testa koji se koristi.

Različiti testovi imaju različit period prozora. Testovima treće generacije je potrebno dva do tri meseca da se pomoću njih detektuje prisustvo antitela na HIV, dok je testovima četvrte generacije dovoljno četiri do šest nedelja. Danas se uglavnom koriste ELISA testovi četvrte generacije, dok su brzi testovi najčešće treće generacije. Iako se razlikuju u periodu koji im je potreban da detektuju virus, pouzdanost brzih testova je skoro stoprocentna. PCR test ima najkraći period prozora i može detektovati virus već nakon 9 do 14 dana, ali se zbog visoke cene on koristi u specijalizovanim ustanovama.

Rezultat ELISA testa može biti lažno pozitivan. Zato je potrebno uraditi potvrdni Western blot test, ali pre svega PCR test. Western blot detektuje više specifičnih antitela koje nastaju kao reakcija na virusne proteine na površini virusa (gp120, gp41, p24, p17, p31, gp36, sgp105, sgp120). Danas se kao standard u postavljanju konačne dijagnoze koriste PCR testovi koji direktno detektuju sam virus, odnosno njegov genetski materijal (HIV RNK). Rezultat kvantitativnog PCR testa je broj HIV virusnih čestica u mililitru krvi, što pokazuje koliko je virusno opterećenje tj. viremija.